जागतिक बाजारपेठेत पेट्रोलच्या किमतींमध्ये मोठा फरक पाहायला मिळतो. काही देशांमध्ये पेट्रोल अगदी स्वस्त मिळते, तर काही ठिकाणी ते सोन्यासारखे महाग झाले आहे. भारतात इंधनाच्या किमती ठरवताना तेल कंपन्या, केंद्र आणि राज्य सरकारचे कर हे महत्त्वाचे घटक ठरतात. त्यामुळेच प्रत्येक शहरात पेट्रोल-डिझेलचे दर वेगळे असतात.
भारतातील सर्वात स्वस्त पेट्रोल कोठे मिळते?
भारतात पोर्ट ब्लेअर हे पेट्रोलसाठी सर्वात स्वस्त शहर ठरले आहे. येथे पेट्रोलची किंमत ₹82.46 प्रति लिटर आहे. त्यापाठोपाठ इटानगर ₹90.87, सिल्वासा ₹92.37, आणि दमण ₹92.55 प्रति लिटर या दराने इंधन उपलब्ध आहे. यामागचे मुख्य कारण म्हणजे कमी स्थानिक कररचना आणि वाहतूक खर्च.
डिझेलच्या बाबतीतही पोर्ट ब्लेअर आघाडीवर आहे. येथे डिझेल ₹78.05 प्रति लिटर दराने मिळते, तर इटानगरमध्ये ₹80.38, जम्मूमध्ये ₹81.32, आणि सांबा येथे ₹81.58 रुपये प्रति लिटर आहे.
जगातील स्वस्त आणि महागड्या पेट्रोल देशांची यादी
जागतिक पातळीवर इंधन दरांमध्ये मोठा तफावत दिसतो. काही देशांत सरकारकडून मोठ्या प्रमाणावर अनुदान दिले जाते, त्यामुळे पेट्रोल अगदी कमी किमतीत मिळते.
स्वस्त पेट्रोल विकणारे देश:
इराण: ₹2.49 प्रति लिटर
लिबिया: ₹2.67 प्रति लिटर
व्हेनेझुएला: ₹3.05 प्रति लिटर
हे देश मोठ्या प्रमाणावर तेल उत्पादन करतात आणि नागरिकांना अनुदानाच्या माध्यमातून कमी दरात पेट्रोल उपलब्ध करून देतात.
- महागड्या पेट्रोल विकणारे देश:
- हॉंगकॉंग: ₹298.94 प्रति लिटर
- आइसलँड: ₹199.57 प्रति लिटर
- डेन्मार्क: ₹183.32 प्रति लिटर
- नेदरलँड्स: ₹181.32 प्रति लिटर
यामागे मुख्य कारण म्हणजे उच्च आयात शुल्क, कार्बन कर आणि वाहतूक खर्च.
- कच्च्या तेलाच्या किमतीचा परिणाम
- सध्या जागतिक बाजारात ब्रेंट क्रूड $70.11 प्रति बॅरल तर WTI क्रूड $66.76 प्रति बॅरल दराने व्यापार करत आहे.
- कच्च्या तेलाच्या किमतींवर अनेक आंतरराष्ट्रीय घटक परिणाम करतात, जसे की:
- ओपेक देशांचे उत्पादन धोरण
- जागतिक मागणी आणि पुरवठा तफावत
- आंतरराष्ट्रीय राजकीय परिस्थिती
भारतात इंधन दरांवर करांचा प्रभाव
भारतात केंद्र सरकार उत्पादन शुल्क आकारते, तर राज्य सरकार त्यावर वेगवेगळे कर लावते. परिणामी प्रत्येक राज्यात पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती वेगवेगळ्या असतात.
उदा. महाराष्ट्र आणि राजस्थानमध्ये कर जास्त असल्याने पेट्रोल महाग असते, तर दमण, सिल्वासा यासारख्या केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये कमी कर असल्याने दर कमी राहतात.
पेट्रोलच्या किमतीतील फरकाचे गुपित
भारतात आणि जगात पेट्रोलच्या किमतीमध्ये असलेल्या मोठ्या तफावतीमागे काही प्रमुख कारणे आहेत:
- सरकारी कर आणि शुल्क
- आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाचे दर
- वाहतूक खर्च आणि वितरण खर्च
- स्थानिक कररचना आणि अनुदाने
- चलन विनिमय दर (रुपया-डॉलर बदल)
शेवटचा विचार:
पेट्रोलच्या किमतीतील तफावत ही स्थानिक आणि आंतरराष्ट्रीय घटकांवर आधारित आहे. काही देशांत सरकारी अनुदानामुळे इंधन स्वस्त मिळते, तर काही ठिकाणी जास्त करांमुळे दर वाढतात. भारतात इंधनाचे दर मुख्यतः जागतिक कच्च्या तेलाच्या किमती आणि स्थानिक कररचनेवर अवलंबून असतात. त्यामुळे भविष्यातील जागतिक घडामोडींनुसार पेट्रोलच्या किमतीत चढ-उतार होत राहतील.